Yutma güçlüğü (disfaji), yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişinde gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçması şeklinde ortaya çıkabilir. Ağrılı yutma (odinofaji) ise ağız, yutak veya yemek borusu kaynaklı olabilir. Disfaji, tek başına veya odinofaji ile birlikte bulunabilir. Disfaji sıklıkla odinofajiden daha ciddi nedenlere bağlıdır. Nefes borusuna tükürük, sıvı ve katı gıda kaçmasına bağlı olarak öksürüğe, nefes darlığına ve zatürreye neden olabilir. Yutulan gıdalar ses telleri seviyesine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak adlandırılır. Aspirasyon yiyeceklerin nefes borusu yoluyla akciğerlere kaçmasıdır ve çok tehlikeli bir durumdur. Sıklıkla yutkunurken boğazda ağrı, sıvı ve katı gıda alımının azaltılmasına bağlı vücutta su kaybı ve kilo kaybı olabilir.
Yutma güçlüğü ve Ağrılı yutma Nedenleri
Altta yatan bazı hastalıklar arasında; felç, beyin ve omurilik hasarı, multipl skleroz, gırtlak yutak veya yemek borusu kanserleri, boyun bölgesine uygulanan radyoterapi, grip, bademcik iltihabı (tonsillit), farenjit, larenjit gibi enfeksiyonlar olabilir. Reflü de mide asidinin yukarı kaçarak yemek borusu, yutak ve gırtlağı tahriş etmesine bağlı ağrılı yutma ve yutma güçlüğü görülebilir
Yutma güçlüğü ve Ağrılı yutma Tedavisi
- Tedavi nedene yönelik olmalıdır (bakteri enfeksiyonları için antibiyotik , asit reflüsü için mide asit salgılanmasını azaltan ilaçlar )
- Asitli ve baharatlı gıdalar, alkol ve tütün gibi tahriş edici maddelerden kaçınılmalıdır.
Nörojenik kökenli disfajilerde;
- Yutma işlemini kolaylaştırmaya yönelik egzersizler, pozisyonel yutma tedavisi.
- Yutulması daha kolay ve güvenli olacak yumuşak kıvamlı yiyecek içecekler tercih edilmeli.
- Hastanın ağız-yüz bölgesi kas hareketlerini geliştirmek.
- Yutma refleksini uyarmak, ağız boşluğunda duyusal farkındalığı artırmaya yönelik uygulamalar.
- Elektriksel Uyarı Tekniği : Yutkunmayla ilgili kasların elektriksel olarak uyarılmasına dayanır.